Wanneer je door winkelcentra of winkelstraten in Japan loopt zal het je al snel opvallen: de etalages vol met eten. Het ziet er allemaal zo overheerlijk uit, je zou het zo achter het glas vandaan pakken. En dat terwijl het eten hartstikke nep is! Dit zijn Japanse voedsel replica’s.
In de etalage
In Japan is het gebruikelijk dat restaurants en cafés plastic replica’s van hun gerechten in een etalage tonen. Deze replica’s worden shokuhin sampuru (食品サンプル) genoemd en komen van het Engelse woord voor “sample”. Ze doen dienst als een soort menukaart. Van onder tot boven kun je gerechten vinden én hun prijzen.
Dit maakt het ontzettend makkelijk om erachter te komen wat voor soort restaurant het is, en maakt het bestellen een stuk makkelijker. Zeker als toerist zijnde. Je kunt immers simpelweg een foto nemen van het gerecht dat je wilt hebben en het binnen aan de serveerster laten zien. Perfect dus als je geen Japans kunt.
Een enkele keer zal je restaurants tegenkomen die ook één of enkele échte gerechten tentoonstellen buiten, vaak vlak voordat de lunchgekte begint in steden. Dit om te laten zien hoe goed en vers hun producten zijn. Over het algemeen zijn het echter altijd plastic replica’s.
Vooroorlogs bedenksel
Deze replica’s worden vaak met de hand gemaakt. Dit wordt niet gedaan door de restaurants zelf maar door gespecialiseerde zaken die je in heel Japan kunt vinden. Deze sampuru worden al tientallen jaren gemaakt en vinden hun oorsprong nog voor de tweede wereld oorlog.
De Japanse economie was aan het groeien en restaurants en cafés werden steeds normaler. Menukaarten en met name foto’s bestonden eigenlijk totaal niet en zo ontstond er een vraag naar replica modellen van gerechten. Waar ze precies vandaan komen is niet helemaal duidelijk maar één van de verhalen vertelt over Takizo Iwasaki, die in 1932 in Osaka woonde.
Hij was zo arm dat hij en zijn vrouw s’avonds alleen licht hadden van kaarsen. Toen er een ongelukje gebeurde met de kaarsen, en de wax overal droop, merkte Takizo hoe makkelijk je hete max kan vormen. En nog belangrijker dat het, eenmaal hard, zijn vorm behield. Toen een vriend over namaak eten begon was hij vastbesloten dat hem dit zou lukken met wax.
En zo werd de eerste omurice replica geboren, een replica die aan de voet zou staan van het nog altijd bestaande bedrijf: Iwasaki-bei. Deze eerste replica wordt nog altijd tentoongesteld in de fabriek van het bedrijf en doet terugdenken aan het nederige begin.
Hoewel deze vertelling wat meer naar een mythe neigt wordt dit door veel mensen wel aangewezen als het meest waarschijnlijke verhaal over het ontstaan van sampuru.
Hedendaagse productie
In het verhaal spreken we nog over een replica van wax, maar tegenwoordig wordt bijna alles gemaakt van plastic. Vanaf de jaren ’80 werd duidelijk dat de replica’s van wax niet meer voldoende waren. Door warmte konden ze snel vervormen en ze verloren ook relatief snel hun kleuren. Vandaar dat er naar een alternatief werd gezocht, en gevonden in de vorm van een soort vinyl.
Ze worden echter nog altijd op grote schaal met de hand geproduceerd. Vaak wel met behulp van handige gereedschappen en malletjes maar het grootste gedeelte van het werk wordt nog altijd met de hand gedaan. Vaak in grotere fabrieken buiten de stad, maar soms ook nog in kleine specialzaken waar je de hoogste kwaliteit replica’s kunt vinden.
Ondanks dat ze van plastic zijn, zijn ze alles behalve goedkoop. Er zit erg veel tijd en aandacht in elke replica en zo kan een kop groene thee makkelijk €20,- kosten en een bord vol eten of volledig Japans menu kan zo richting de €1000,- gaan. Wanneer je dan een etalage vol ziet kun je je goed voorstellen dat zoiets een aardige duit kost, en dat restaurants ook niet zo snel van menu zullen wisselen!
Hevige concurrentie
Ook opmerkelijk is de hevige concurrente onder de verschillende replicamakers. Ze bewaren hun productiemethoden vaak angstvallig zodat alleen zij de meest echt lijkende replica’s kunnen verkopen.
De Japanse voedsel replica’s zijn eigenlijk té goed van kwaliteit waardoor ze oneindig lang meegaan en restaurants eigenlijk nooit nieuwe hoeven aan te schaffen. Niet altijd handig als bedrijf zijnde. Daarom zie je nu ook dat ze proberen hun producten in andere landen zoals China en Zuid-Korea proberen te verkopen en meer inspelen op de wensen van toeristen op zoek naar souvenirs.
Kant-en-klare replica’s
Vooral deze souvenir business is in kracht aan het groeien en dan met name in de vorm van kant-en-klare replica’s. Deze begonnen ooit als low budget opties voor restaurants. Alleen wanneer je als restaurant voldoende geld hebt laat je op maat gemaakt replica’s maken. Je levert dan foto’s aan van je gerechten, of laat een replica maker naar je restaurant toekomen.
Heb je een wat minder ruim budget dan kun je ook kant-en-klare replica’s kopen en daar je gerechten op baseren. Een beroemde plek waar je dit soort modellen kunt kopen is Kappabashi Street in Tokyo. Deze straat staat bekend als het plastic voedsel paradijs en verkoopt alles van plastic sushi voor aan je sleutelhanger tot zeer gedetailleerde ijsjes. En er winkelt dan ook een gevarieerd publiek.
Ook als toerist is Kappabashi Street een fantastische plek om doorheen te lopen. Niet alleen kom je er veel voedsel replica’s tegen maar ook andere leuke hebbedingetjes gerelateerd aan de Japanse keuken, servies, Japanse messen, en nog veel meer dingen die je nodig zou kunnen hebben in de keuken van een restaurant of gewoon thuis.
Je eigen replica maken
Alleen een replica kopen niet voldoende maar lijkt het je leuk om zelf aan de slag te gaan met het maken van replica voedsel? Dat kan! Bij Ganso Shokuhin Sample-ya in o.a. Asakusa, Tokyo kun je een mini-workshop volgen waarbij je zelf een lekker sundae of iets anders kunt maken. Dit bestaat grotendeels uit het opbouwen van een gerecht met al klaargemaakte, kleinere onderdelen maar bij sommige dingen mag je echt vanaf het begin af aan aan de slag.
En mocht je geen tijd of zin hebben om daar een workshop te volgen? Dan kun je bij Gansho Shokuhin Sampla-ya ook kitjes kopen waarin alle onderdelen zitten om zelf een heerlijk Japans voedsel replica’s gericht na te maken. Hoe bedoel je een origineel souvenir?
