Als je een traditioneel Japans drankje moet noemen, durf ik te wedden dat groene thee bij de meesten van jullie als eerste opkomt! Niet zo gek, want Japan staat erom bekend dat ze graag een kopje groene thee drinken, en zelfs hun ijsjes en KitKat mengen met Japanse groene thee. Maar hoeveel weten jullie eigenlijk over dit simpele, maar toch bijzondere goedje?
Thee als medicijn
Groene thee, of zoals ze het in Japan noemen; ocha (お茶), wordt al honderden jaren gedronken in Japan. De eerste vermeldingen zijn er al rond het jaar 800! Maar de thee zoals we die tegenwoordig kennen en de cultivering (lokale verbouwing) hiervan begon rond 1190, toen de boeddhistische priester Myōan Eisai theezaden uit China naar Kyoto bracht.
In Kyoto schreef hij o.a. het oudste boek over theespecialiteiten in Japan: de Kissa Yōjōki (喫茶養生記 “Hoe blijf je gezond door het drinken van thee”). Hierin verteld Myōan Eisai dat thee: “de ultieme gezondmaker is, zowel mentaal als fysiek, en dat het iemands leven voller en meer compleet kan maken.” Zo schrijft hij ook dat groene thee goed is voor het hart, helpt tegen de effecten van alcohol, de dorst lest, moeheid voorkomt en de hersenen beter doet werken.
Thee ter ontspanning
Daarnaast legde deze man ook de basis voor de theeceremonie en zorgde hij ervoor dat thee, van een drankje dat alleen door de adel en spirituele leiders als medicijn werd gedronken, ook beschikbaar werd gemaakt voor de samurai-klassen. Dit zorgde er uiteindelijk ook voor dat thee langzaam maar zeker voor het gewone volk beschikbaar werd.
Des te populairder thee werd, des te meer mensen het gingen drinken, en op meer verschillende gelegenheden. Zo werd het steeds gebruikelijker om de dag te eindigen of te beginnen met een kop groene thee maar was het ook een geliefde drank tijdens feesten. Er ontstonden hele hobby’s en spellen rondom thee. Zo waren er verschillende “raad de thee” spellen en gingen mensen allerlei objecten verzamelen die met thee te maken hadden.
Groene Thee in het Moderne Japan
Tegenwoordig kun je groene thee gewoon niet meer wegdenken uit Japan. Waar je ook bent overal kom je het tegen! Van tempels tot vending machines, van dure thee tijdens ceremonies tot de gratis thee in een restaurant, of simpelweg de groene thee ijsjes op straat, je kunt het zo gek niet verzinnen of je vindt er wel groene thee in de ene of andere vorm.
De populariteit van matcha-dranken zoals matcha lattes en matcha milkshakes is de afgelopen jaren wereldwijd toegenomen. Niet alleen thuis, maar ook in grote koffieketens zoals Tully’s Coffee, waar speciale menukaarten zijn aangepast voor de matcha-liefhebbers. En ook de aandacht voor andere soorten thee uit Japan wordt inmiddels steeds groter.
Niet allemaal één pot nat
Hoewel matcha tegenwoordig vooral als dé Japanse thee wordt gezien zijn er enorm veel soorten thee. En dan specifiek Japanse groene thee soorten. Japanse groene thee komt van de bladeren van de Camellia Sinensis, ofwel theeplant. Deze worden over het algemeen gestoomd, gerold, gevormd en tenslotte gedroogd.
Maar dit betekent niet dat alle thee hetzelfde is want er bestaan behoorlijk wat verschillende soorten. De kwaliteit wordt vaak bepaald aan de hand van de manier waarop de thee wordt gemaakt. Zo wordt er gekeken naar welke delen van de theeplant gebruikt worden, hoe de plant is gegroeid (met direct zonlicht, of in de schaduw etc.) en wanneer deze is geoogst.
Elk soort thee heeft een eigen smaak en geur en wordt voor verschillende dingen gebruikt. Zo zal groene thee van enorm goede kwaliteit niet zo snel door een goedkoop ijsje gegooid worden en zal je ook geen goedkope thee tegenkomen bij een thee ceremonie.
Matcha (抹茶)
Laten we beginnen met de voor ons iconische en “klassieke” Japanse thee: Matcha. Matcha is heel fijn vermalen thee gemaakt van tencha (gedroogde thee bladeren), hierdoor krijg je een soort groen poedertje. Het is één van de duurste thee soorten en wordt vooral gebruikt tijdens de Japanse thee ceremonie. Ook is het een populaire smaaktoevoeging voor bijvoorbeeld ijs en snoep. Al wordt hier vaak matcha voor gebruikt van kwalitatief minder goede thee soorten.
Matcha is veruit de meest bekende groene thee soort welke de laatste jaren ook buiten de grenzen van Japan intens populair is geworden. Wil je meer weten over matcha? Lees dan hier meer over het groene goud, of bekijk hier in welke recepten je matcha allemaal kunt gebruiken.
Sencha (煎茶)
In tegenstelling tot wat je misschien denk wordt Matcha niet dagelijks gedronken en gebruikt. Sencha is de “standaard” groene thee in Japan, ruim 80% van alle in Japan geproduceerde thee is Sencha. Het wordt gemaakt van gedroogde theebladeren en is vaak de vulling van theezakjes etc. Er zijn onderling wel grote verschillen in de kwaliteit van de Sencha. De “beste” Sencha is Shincha (新茶) of Ichibancha (番茶), dit is de eerste geplukte Sencha van het jaar (meestal rond april).
Je hebt ook nog Sencha soorten zoals Fukamushicha (深蒸し茶) en Bancha (番茶). Fukamushicha is bijna hetzelfde als Sencha maar de bladeren worden hier ongeveer twee keer langer doorgestoomd als bij normale Sencha. Hierdoor krijgt de thee een donkerdere kleur en vollere smaak. Bancha daarentegen is een wat lagere kwaliteit thee en wordt gemaakt van laat (tussen de zomer en de herfst) geoogste bladeren.
Maar dan zijn we er nog niet! Binnen Sencha zijn er nog veel meer soorten zoals:
- Asamushi (浅虫), licht gestoomde sencha. Deze thee wordt slechts ongeveer 30 seconden gestoomd en, Chumushi, gemiddeld gestoomde (30 tot 90 seconden).
- Kabuse Sencha of Kabusecha (かぶせ茶), overdekte Sencha. Beschouwd als een type op zichzelf.
- Jô Sencha (上煎茶), superieure sencha, en Toku Jô Sencha (特上煎茶), extra superieure Sencha.
- Hachijuhachiya Sencha (八十八夜), Sencha die 88 dagen na de eerste lentedag (risshun) geoogst is.
En tenslotte hebben we nog een bijzonder soort Sencha thee: Gyokuro (玉露), ook wel eens jade dauw genoemd. Het is een luxe en wat duurdere variant want de bladeren van deze thee groeien zo’n 20 dagen lang in volledige schaduw. Hierdoor hebben de bladeren een hoger cafeïne level en is deze een stuk zoeter.
Thee zonder thee bladeren
Verder zijn er nog diverse groene thee soorten die niet van het blad gemaakt worden maar van andere onderdelen van de plant. Dit zijn:
Mecha (芽茶) thee wordt van een ander onderdeel van de theeplant gemaakt, namelijk van de bladknoppen en vroege planten. Deze soort wordt dan ook altijd aan het begin van de lente en het thee seizoen geplukt. Qua kwaliteit zit deze vaak een beetje in het midden van Gyokuro en Sencha.
Konacha (粉茶) is thee gemaakt van alle kleine restanten die overblijven na het maken van Gyokuro of Sencha. Vaak zijn dit allerlei kleine korreltjes, losse stukjes en kleine stukjes blad. Het is dan ook een goedkopere soort thee en wordt vooral veel geserveerd in sushi restaurants. Let op, deze soort thee heeft soms ook de naam Gyokuroko of Gyokurokocha.
Kukicha (くき茶) thee is niet zozeer gemaakt van restanten maar van de overige onderdelen van een thee plant. Denk hierbij aan stammen, twijgjes en stelen. Het heeft dan ook een wat meer romige, nootachtige smaak vergeleken met Sencha.
Verschil in bereiding
Maar het is niet alleen het onderdeel van de plant dat bepaald wat voor soort thee iets is. Ook het bereidingsproces is hierin van groot belang. Wat bovenstaande theesoorten allemaal gemeen hebben is dat ze via (vrijwel) hetzelfde proces van stomen, rollen, en drogen bereid worden. Maar er zijn ook nog een aantal theesoorten die op een andere manier bereid worden:
Kamairicha (窯煎茶) is een groene thee die in een pan “gebakken” wordt en niet wordt gestoomd. Hierdoor is deze thee minder bitter dan “normale” Japanse thee. Een soort gelijke thee is Hōjicha (ほうじ茶), alleen wordt deze variant over kolen geroosterd. Vaak wordt hiervoor Bancha gebruikt.
En tenslotte, nog een thee soort die niet bepaald als traditionele thee smaakt is Genmaicha (玄米茶), ofwel popcorn thee. Aan deze thee(bladeren) wordt geroosterde bruine rijst toegevoegd en werd vroeger veel door het “gewone” volk en de armen gedronken. Maar tegenwoordig wordt het door iedereen gedronken. Wil je toch liever een wat traditionelere thee? Probeer dan eens Matcha-iri genmaicha (抹茶入り玄米茶) dit is precies hetzelfde maar dan met matcha er doorheen.
En hoe groot deze lijst inmiddels ook is, er zijn nog tientallen anderen soorten die weer afsplitsingen zijn van de bovengenoemde varianten. Dit zijn echter de meest voorkomende “hoofdsoorten” groente thee. Had jij verwacht dat het er zoveel zouden zijn?
Tal van toepassingen
De meest traditionele toepassing van groene thee is natuurlijk het zetten van een potje thee. Maar groene thee wordt ook veel gebruikt in frisdranken en culinaire creaties. In Japan kun je overal koude groene thee uit flesjes kopen, die veel bitterder en gezonder is dan de zoete versies die wij in het Westen kennen.
Groene thee speelt ook een belangrijke rol bij maaltijden. Traditioneel wordt matcha als warme thee geserveerd bij desserts, terwijl sencha vaak warm wordt gedronken bij sushi. Interessant is dat in Japan, sushi meestal niet wordt gecombineerd met sake, omdat beide van rijst zijn gemaakt. In plaats daarvan is groene thee het alternatief.
Daarnaast wordt groene thee daar ook veel gebruikt tijdens thee ceremonies en ‘gewoon’ als kopje thee tussen de middag, als drankje bij je ontbijt, of wanneer je gezellig met een vriend(in) in een klein café aan het theeleuten bent. Een super veelzijdige drank dus!
